Thanh niên là gì? Quyền và nghĩa vụ của thanh niên trong từng lĩnh vực

Chiếm tỷ lệ lớn nhất trong tổng dân số Việt Nam, thanh được coi như lực lượng nòng cốt cho sự vững mạnh của quốc gia, dân tộc. Sức sáng tạo, năng suất lao động và năng lượng dồi dào từ cộng đồng thanh niên là yếu tố quyết định cho sự tồn vinh của dân tộc.

Nhằm giúp bạn hiểu rõ về trách nhiệm, quyền lợi và nghĩa vụ của thanh niên, Wiki hỏi đáp sẽ đem đến kiến thức chính xác, chi tiết nhất dựa trên văn bản chính thức của Nhà nước Việt Nam.

1. Thanh niên là gì?

Trước khi đi sâu vào những quy định pháp luật gắn liền với thanh niên, bạn học cần xác định đúng đối tượng nào được coi là thanh niên hay đặc điểm cơ bản của nhóm đối tượng này.

Phần đầu tiên, Wikihoidap sẽ cung cấp khái niệm cơ bản về thanh niên, đồng thời đưa ra những nhận định cụ thể về vai trò của thanh niên đối với sự nghiệp xây dựng và kiến thiết đất nước.

1.1. Khái niệm thanh niên

Căn cứ vào điều kiện thực tế về kinh tế - xã hội và mục tiêu phát triển, mỗi quốc gia, tổ chức sẽ đưa ra những quy cách khác nhau để xác định nhóm đối tượng thanh niên.

Theo định nghĩa chung của tổ chức Liên Hợp Quốc, thanh niên bao gồm những công dân trong độ tuổi từ mười lăm đến hai tư, mang sứ mệnh trọng đại trong công cuộc phát triển tổ quốc vững mạnh, ấm no.

Tại Việt Nam, định nghĩa thanh niên được nêu rõ trong Điều 1 Luật thanh niên 2005 như sau: “Công dân Việt Nam kể từ tuổi mười sáu đến tuổi ba mươi đều thuộc đối tượng thanh niên, cần thực thi đầy đủ các quyền và nghĩa vụ do nhà nước đề ra.”

Độ tuổi thanh niên chính là thời kỳ sức khỏe dồi dào nhất, năng lực sáng tạo mạnh mẽ nhất và luôn tràn đầy nhiệt huyết để cải thiện bản thân lẫn cống hiến cho dân tộc Việt Nam.

Nhằm cổ vũ tinh thần thanh niên xung kích, tình nguyện vì cộng đồng, chính phủ Việt Nam chọn tháng ba hằng năm là tháng Thanh niên gồm chuỗi các hoạt động kết nối, sự kiện đặc biệt do Trung ương Đoàn phát động.

1.2. Vai trò thanh niên

Dựa trên Điều 4, Luật Thanh niên năm 2020, lực lượng thanh niên là đòn bẩy quan trọng cho sự phát triển chung của đất nước.

Nhờ khả năng sáng tạo, sức trẻ, tinh thần tiên phong của thanh niên, công cuộc đổi mới, dựng xây đất nước xã hội chủ nghĩa mới được tiến hành thuận lợi.

Đây cũng là yếu tố thiết yếu cho sự thành công của quá trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa, quốc tế hóa của dân tộc Việt Nam.

Đặc biệt, lực lượng thanh niên đóng vai trò quan trọng trong quá trình thực thi luật pháp, thúc đẩy các chính sách, đưa ra các giải pháp cho những vấn đề đang còn tồn đọng trong xã hội Việt Nam. Từ đó, tổ quốc ta mới ngày càng giàu đẹp, văn minh.

2. Quyền và nghĩa vụ của thanh niên trong từng lĩnh vực

Quyền và nghĩa vụ của thanh niên được quy định cụ thể trong chương II, Luật Thanh niên năm 2020 được ban hành bởi Nhà nước Việt Nam. Những quyền lợi, nghĩa vụ này được chia ra thành chín chủ điểm chính như sau:

2.1. Học tập

Thứ nhất, tất cả thanh niên được hưởng quyền bình đẳng về học tập, cơ hội phát triển học vấn. Trong suốt quá trình học tập, thanh niên cần thể hiện thái độ tích cực, liên tục trau dồi kiến thức chuyên môn và nề nếp văn hóa của bản thân.

Dù chương trình phổ thông hay giáo dục đại học, thanh niên không được dối trá, có hành vi trốn tránh trách nhiệm học tập hay gây ảnh hưởng xấu đến môi trường học đường.

Đồng thời, thanh niên cần tích cực, chủ động tham gia đóng góp trong chương trình phát triển giáo dục, đào tạo và đưa ra những giải pháp thiết thực để xây dựng môi trường học vấn hiệu quả, tốt đẹp.

2.2. Lao động

Thanh niên được quyền tham gia lao động với mục đích chính đáng như cải thiện hoàn cảnh bản thân, xây dựng sự nghiệp thành công, đóng góp cho sự phát triển kinh tế - xã hội chung của đất nước.

Để đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động, thanh niên cần phát huy tính chủ động, cập nhật tin tức liên tục về thị trường từ đó đưa ra quyết định phù hợp với khả năng bản thân.

Không chỉ cần nắm vững kiến thức chuyên ngành, sinh viên còn cần rèn luyện kỹ năng mềm liên quan đến quản lý, kinh doanh, tác phong chuyên nghiệp và nắm rõ các điều luật lao động để thể hiện tối đa năng lực bản thân.

Trong quá trình lao động, thanh niên có thể chủ động sáng tạo, đề xuất những phương án khoa học - kỹ thuật mới hoặc chương trình hỗ trợ, phát triển dành cho những khu vực có hoàn cảnh khó khăn như vùng núi, hải đảo.

2.3. Công cuộc bảo vệ đất nước

Mỗi người dân Việt Nam đều mang trọng trách thiêng liêng về bảo vệ dân tộc, tổ quốc bình an, không ngoại trừ thanh niên.

Đội ngũ thanh niên cần tích cực ủng hộ nền quốc phòng, bảo mật vấn đề quốc gia, đấu tranh chống lại các hành vi quấy phá an toàn trật tự xã hội.

Để chuẩn bị cho trách nhiệm cao cả này, thanh niên có quyền tham gia chương trình huấn luyện quân sự, tập huấn vũ trang dưới sự đồng ý của nhà nước.

2.4. Nghiên cứu khoa học và công tác bảo vệ môi trường

Thanh niên được quyền tham gia những nghiên cứu khoa học, công nghệ chuyên nghiệp từ đó phát minh cách ứng dụng những kỹ thuật trên trong đời sống hàng ngày.

Tuy nhiên, trong quá trình tiến hành nghiên cứu, thanh niên cần giữ tinh thần ngay thẳng, thân thiện hợp tác và cân đối việc tiêu thụ tài nguyên thiên nhiên để đảm bảo sự phát triển bền vững của dân tộc.

2.5. Hoạt động văn hóa, nghệ thuật

Nhà nước cho phép sinh viên tham dự, tổ chức hoạt động văn hóa, nghệ thuật lành mạnh nhằm tạo môi trường vui chơi giải trí và giao lưu giữa cộng đồng thanh niên.

Lưu ý rằng, những hoạt động này không được vi phạm, phá hủy bản sắc văn hóa dân tộc hay phô bày thói hư tật xấu, hành vi ứng xử không đúng mực của thanh niên.

Việc tham gia giữ gìn và phát huy các giá trị, di sản văn hóa truyền thống của dân tộc cũng là một nghĩa vụ quan trọng của thanh niên.

2.6. Bảo vệ sức khỏe

Thanh niên có quyền hưởng chế độ chăm sóc sức khỏe đầy đủ, bảo vệ khỏi xâm phạm bên ngoài bởi luật pháp Việt Nam và được trang bị kỹ năng sống, rèn luyện lành mạnh.

Mặt khác, thanh niên cần tích cực tham gia phòng chống các tệ nạn xã hội hoặc chiến dịch tuyên truyền bảo vệ sức khỏe để thúc đẩy sự tiến bộ, an toàn chung của xã hội.

2.7. Hôn nhân và gia đình

Thanh niên có quyền tiếp nhận đầy đủ các kiến thức về hôn nhân gia đình, tự chủ trong quyết định kết hôn, xây dựng tổ ấm một vợ một chồng bình đẳng tiến bộ hạnh phúc.

Trong đời sống gia đình, thanh niên có nghĩa vụ kính trên nhường dưới, phát huy truyền thống tốt đẹp của cha ông ta dành sự chăm sóc đúng mực cho các thành viên trong nhà.

Không chỉ thể hiện sự kính trọng đúng mực với gia đình, thanh niên cần chấp hành nghiêm túc các quy định pháp luật của nhà nước và tuân thủ quy định về kế hoạch hóa gia đình nhằm phát triển Việt Nam giàu đẹp, vững mạnh.

2.8. Quản lý nhà nước và xã hội

Thanh niên cần tự trang bị kiến thức liên quan đến pháp luật, tuân thủ đúng quy định Nhà nước và chủ động tham gia kiến thiết nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Nếu đáp ứng đủ điều kiện pháp luật, thanh niên có quyền ứng cử, đề cử ứng viên vào Hội đồng nhân dân các cấp và Quốc hội. Bên cạnh đó, thanh niên có quyền tự do ngôn luận, đưa ra góp ý, kiến nghị đến cơ quan có thẩm quyền về những chủ đề bạn quan tâm hoặc những chính sách liên quan đến thanh niên.

3. Trách nhiệm của xã hội đối với sinh viên

Không chỉ quy định rõ về quyền và nghĩa vụ, Luật Thanh niên 2020 còn chỉ rõ trách nhiệm của Nhà nước, cơ sở giáo dục, gia đình đối với sinh viên.

3.1. Từ phía Nhà nước

Trước hết, Nhà nước cần ban hành và thực thi những chính sách tích cực nhằm thúc đẩy năng lực học vấn, hoạt động khoa học - công nghệ của sinh viên.

Một vài chương trình cụ thể được triển khai bao gồm chính sách miễn, giảm học phí, vay tín dụng không lãi suất, hỗ trợ đời sống hộ nghèo hay các giải thưởng khuyến khích nghiên cứu khoa học, sáng tạo công nghệ.

Chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, chương trình kết nối sinh viên với thị trường lao động cũng cần được triển khai nhằm phát huy năng lực của thanh niên và thúc đẩy đóng góp tích cực cho đất nước.

Ngoài ra, nhà nước cần có chính sách phân bổ lao động hợp lý hoặc chương trình đào tạo nghề để có lực lượng lao động đáp ứng đúng nhu cầu thị trường.

Về lĩnh vực văn hóa, sức khỏe, các chương trình thúc đẩy sáng tạo văn hóa, giải pháp rèn luyện sức khỏe cần được khuyến khích từ Nhà nước để phát triển mạnh mẽ, hoàn thiện hơn.

Nhà nước cũng có trách nhiệm xây dựng các cơ sở văn hóa, khu sinh hoạt cộng đồng để tạo mối liên kết bền chặt giữa cộng đồng thanh niên.

Về khía cạnh hôn nhân gia đình, Nhà nước cần trang bị kiến thức đầy đủ cho thanh niên về pháp luật liên quan, chính sách hôn nhân tiến bộ nhằm đảm bảo mục tiêu chung của quốc gia.

Thêm vào đó, Nhà nước cũng cần chú trọng công tác đào tạo thanh niên cho việc thiết lập đội ngũ cán bộ trẻ, hoàn thiện bộ máy quản lý nhà nước xã hội.

Tất cả những điều trên cần được áp dụng trên nguyên tắc bình đẳng, minh bạch với mọi thanh niên Việt Nam không phân biệt xuất thân, điều kiện kinh tế, sắc tộc tôn giáo.

3.2. Từ phía cơ sở giáo dục

Xuyên suốt quá trình phát triển của thanh niên, nhà trường cũng là một nhân tố quan trọng khi định hình tư duy, khả năng của tầng lớp này.

Các cơ sở giáo dục cần đảm bảo xây dựng hệ thống giáo dục minh bạch, chương trình giáo dục toàn diện nhằm trang bị đầy đủ cho thanh niên về kiến thức chuyên môn lẫn đạo đức văn hóa.

Bên cạnh đó, nhà trường cần đóng vai trò tích cực trong việc tuyên truyền chính sách nhà nước, vận động sinh viên theo đuổi các lối sống lành mạnh và khuyến khích năng lực sáng tạo, tự chủ, tinh thần cống hiến của thanh niên.

3.3. Từ phía gia đình

Gia đình chắc chắn là nhân tố thiết yếu trong việc đảm bảo quyền và nghĩa vụ của thanh niên. Gia đình mang trọng trách đảm bảo thanh niên được ăn học đầy đủ, phối hợp với nhà trường và nhà nước rèn luyện thái độ, nề nếp đúng đắn cho thanh niên.

Đứng trước vấn đề lao động, gia đình có trách nhiệm định hình thái độ, nhận thức của thanh niên đối với những nghề nghiệp hiện thời và định hướng thanh niên lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với khả năng, điều kiện thực tế của bản thân.

Về việc đảm bảo sức khỏe và duy trì lối sống lành mạnh cho thanh niên, gia đình chính là đối tượng có tác động mạnh mẽ nhất. Phong cách sống của gia đình sẽ trực tiếp ảnh hưởng đến thói quen sinh hoạt của thanh niên, vì vậy, mỗi người cần tự ý thức điều chỉnh lối sống tích cực, vui khỏe.

Gia đình không có quyền can thiệp vào quyết định kết hôn, kết bạn mà chỉ có trách nhiệm trang bị, định hướng cho thanh niên thông qua những kiến thức, kỹ năng phù hợp.

3.4. Từ phía bản thân sinh viên

Bản thân mỗi thanh niên cũng cần có ý thức trách nhiệm với bản thân để phát triển lành mạnh và có nhiều đóng góp, thành tựu tích cực cho cộng đồng, tổ quốc.

Thứ nhất, thanh niên cần tự rèn luyện đạo đức, hành vi ứng xử, lối sống đúng mực, đồng thời chấp hành nghiêm những quy định pháp luật và tránh xa các tệ nạn xã hội.

Thứ hai, thanh niên cần chủ động trau dồi, nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng mềm của bản thân, tham gia nghiên cứu và ứng dụng kiến thức khoa học để giải quyết các vấn đề thực tiễn.

Thứ ba, thanh niên cần tự cập nhật và định hướng rõ ràng về lựa chọn nghề nghiệp. Trong quá trình lao động, mỗi người thể hiện phong thái chuyên nghiệp, tích cực, kỷ luật tốt.

Thứ tư, thanh niên cần chủ động rèn luyện, chăm sóc sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của bản thân, không sa đà vào chất gây nghiện hoặc đồ có hại cho sức khỏe như rượu, bia, thuốc lá, ma túy.

Thứ năm, thanh niên cần tích cực tham gia các phong trào văn hóa, nghệ thuật lành mạnh và khởi xướng những chương trình nhằm phát huy bản sắc truyền thống dân tộc.

4. Tổ chức sinh viên chính quy tại Việt Nam

Nhằm lãnh đạo và quản lý thanh niên Việt Nam phát triển tích cực, nhiều tổ chức thanh niên đã ra đời và hoạt động mạnh mẽ trong những năm vừa qua. Ba tổ chức thanh niên chính quy với nhiều đóng góp nhất là: Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam, Hội Sinh viên Việt Nam.

Đoàn Thanh niên Cộng Sản Hồ Chí Minh được biết đến như nền tảng chính trị, xã hội chính quy đầu tiên của thanh niên Việt Nam.

Đây là nhân tố đóng vai trò cốt yếu trong việc định hướng sự phát triển của phong trào thanh niên, phát động các phong trào tình nguyện, thanh niên xung kích.

Hội Liên hiệp Thanh niên Việt Nam là cộng đồng gắn kết, quy tụ tất cả thanh niên Việt Nam với chung lý tưởng bảo vệ, kiến thiết tổ quốc.

Ở vị trí là nền tảng xã hội của thanh niên, Hội Sinh viên Việt Nam thúc đẩy quá trình học tập, lao động, rèn luyện tích cực của đội ngũ đông đảo này.

Thông qua đó, Hội liên tục phát động và khuyến khích những chương trình độc đáo như thanh niên tình nguyện, thanh niên xung kích với nhiều kết quả tích cực.

LỜI KẾT

Tóm lại, thanh niên là đối tượng trọng điểm cần được đầu tư và khuyến khích phát triển để thúc đẩy sự vững mạnh, thịnh vượng chung của đất nước. Mỗi thanh niên cần tự ý thức trách nhiệm, quyền lợi và nghĩa vụ của mình để tự điều chỉnh hành động sao cho phù hợp.