Vô thường là gì? Có phải quy luật vô thường là không thể tránh khỏi

Vô thường là gì?

Vô thường là từ ghép được tách từ hai chữ : “vô” và “thường”. “Thường” có nghĩa là sự trường tồn, tồn tại mãi mãi, bất biến. Vô thường có nghĩa là không thứ gì có thể tồn tại mãi cả, tất cả đều phải thay đổi tính chất. 
Vô thường là một trong tam pháp ấn của Phật giáo, bao gồm vô ngã, vô thường và khổ. Vô thường là một triết lý quan trọng trong Phật giáo và cả trong nhân sinh. “Vạn pháp đều vô thường” tức là mọi sự vật, hiện tượng trên đời đều không thể tồn tại mãi, đều phải hoại diệt để chuyển thành hình thức trạng thái khác. 
Bạn có thể hiểu vô thường dưới nhiều góc độ. Ví dụ, một bông hoa từ lúc chưa nở, đến khi nở và đến lúc héo tàn, hoa trở thành chất hữu cơ. Đối với các vật dụng, công trình kiến trúc cũng phải hao mòn, hư hại dần dần, dù rằng có được tu sửa thì đó cũng là sự vô thường. Đối với con người, các giai đoạn phát triển từ lúc sinh ra, lớn lên, bị bệnh, già đi và chết chính là vô thường. 

Khoa học nhìn nhận như thế nào về vô thường?

Khoa học ngày nay đã thừa nhận mọi sự vật, hiện tượng đều luôn ở trạng thái động chứ không bao giờ là tĩnh. 

Hiểu về vô thường qua ví dụ căn nhà

Ví dụ như một căn nhà, bạn cho rằng căn nhà này bất động. Thật ra không phải phải thế. Căn nhà dường như bất động trên mặt đất bạn thấy nhưng thật ra Trái Đất vẫn quay quanh Mặt Trời, nếu so với Mặt Trời thì căn nhà không ngừng chuyển động. 
Bên trong thành phần cốt thép, xi măng, gỗ của căn nhà vẫn bị hao mòn, bị mối mọt, kiến, rong rêu ẩm mốc tấn công. Căn nhà sẽ bị hư hoại, thay đổi trạng thái theo thời gian. Dù chủ nhà có sửa chữa, tu bổ, nâng cấp thì đó vẫn là sự thay đổi. Đó cũng chính là vô thường của căn nhà.
Căn nhà đến lúc nào đó sẽ bị giải tỏa, bị sập, bị thay thế bởi kiến trúc khác. Đó là sự “ Diệt”, kết thúc của một sự vật để chuyển sang trạng thái khác. Như vậy, các sự vật, hiện tượng không bao giờ ở nguyên một trạng thái vĩnh cửu, chúng luôn biến dị theo thời gian và tan rã. Theo như triết lý của nhà Phật thì đó các giai đoạn Thành, Trụ, Hoại, Không.

Quy luật vô thường trên con người và vạn vật chúng sinh

Trong cơ thể của mỗi người chúng ta đều được cấu tạo bởi những tế bào. Các tế bào được sản sinh liên tục, cũng già đi, bị hư hoại và cũng chết đi, được thay thế bởi các tế bào khác. Quy trình thay thế của các tế bào trong cơ thể chúng ta được các nhà khoa học ước tính là khoảng 7 năm. 
Như vậy, trong cơ thể của chúng ta cũng luôn có sự thay đổi về chất liên tục. Chúng ta nghĩ rằng cơ thể chúng ta thay đổi khi còn bé, đến khi lớn và về già là mất khá nhiều năm. Tuy nhiên, thật ra không phải vậy. Sự “vô thường” của các tế bào trong cơ thể của chúng ta diễn ra liên tục không ngừng. Chỉ là “bạn” của mới chiều nay đã khác với “bạn” của sáng nay. Trong từng giây phút của chúng ta đều có sự biến đổi. Trong cơ thể của chúng ta đều có sanh và tử thay thế cho nhau không ngừng.
Về mặt tâm sinh lý của con người chúng ta, chúng ta có thể nhận thức, hiểu biết, hành động. Kiến thức chúng ta tích lũy, tài sản tích lũy hoặc mất đi, mối quan hệ thay đổi, nghiệp thay đổi,... đó cũng chính là sự “vô thường”.
Như thế, khoa học hoàn toàn thừa nhận “vô thường” của đạo Phật và khoa học càng tiến bộ thì sự chứng minh vô thường càng sâu sắc hơn, đa dạng hơn.

Triết lý xoay quanh sự vô thường là gì?

Hiểu được vô thường không chỉ hiểu được sự khách quan của quy luật vũ trụ mà chúng ta sẽ có được nhiều triết lý sống cao đẹp. Đó là những gì?

Hiểu vô thường, chúng ta sẽ sống hạnh phúc hơn

Vô thường là một chân lý tuyệt đối và nó chi phối tất cả. Không chỉ chúng ta phải bị sanh, già, bệnh, chết mà tất cả người thân, bạn bè, tài sản, danh tiếng,... đều bị ảnh hưởng bởi quy luật này. Nói cách khác, chúng ta đều phải rời khỏi cõi đời này và tài sản, quyền lực, người thân đều phải mất.
Nhờ đó, người hiểu được vô thường nên có thái độ ít khổ đau khi mất tài sản, mất chồng, vợ, mất sức khỏe. Đồng thời, thay vì đặt mục tiêu tìm kiếm danh vọng, tiền bạc, quyền lực, người hiểu vô thường nên chọn những mục tiêu, lý tưởng cao đẹp hơn.
Nhờ hiểu vô thường, nhiều tỷ phú như Châu Nhuận Phát, Bill Gates, Mark Zuckerberg đã chọn dùng hết tài sản của mình cho các quỹ từ thiện thay vì tiếp tục làm giàu. Điều đó góp phần làm cuộc sống tốt đẹp hơn, người nghèo có nhiều cơ hội thay đổi cuộc đời hơn. Hơn thế nữa, theo nhân quả của đạo Phật, người cho đi ấy sẽ hưởng được phước báu lớn hơn để đời sau tiếp nối thành công, sự nghiệp giàu có.

Vô thường không hẳn đã là xấu

Thông thường, chúng ta hay nghe nhiều người than vãn “đời là vô thường” hoặc nhắc đến vô thường với nhiều ý nghĩa tiêu cực. Ý nghĩa tiêu cực ấy gắn liền với cái xấu, cái mất mát, cái chết,...
Tuy nhiên, nhìn dưới góc độ khách quan, điều ấy hoàn toàn là phiến diện. Vô thường chỉ là một quy luật khách quan, nó là sự thay đổi. Sự thay đổi ấy bao gồm cả những điều tích cực nữa.
Một con người xấu có thể trở thành người tốt nếu tiếp xúc được với đạo lý. Một người nghèo vẫn có thể trở thành giàu nếu biết nỗ lực vượt lên số phận. Một quốc gia bị cai trị bởi bộ máy chính quyền hà khắc vẫn bị lật đổ để một triều đại khác cai trị tốt đẹp hơn. 
Vì đời là vô thường nên ta không thể xem thường ai. Địa vị và tài sản của người thành công có thể mất và một người không có gì cũng có thể đạt được nó trong tương lai. Vì đời vô thường nên không có cái khổ nào vĩnh viễn, không có cảnh bế tắc nào là mãi mãi.

Cũng vì đời là vô thường nên bất cứ ai trong chúng ta đều có thể thay đổi, nỗ lực vươn lên để chuyển nghiệp, hướng đến các giá trị của hạnh phúc.
Rất mong câu trả lời này có thể giúp bác thỏa mãn sự tò mò. Mong rằng chúng ta khi hiểu vô thường là gì thì mỗi người trong chúng ta đều biết phấn đấu cho cuộc sống tốt đẹp hơn.